جرایم رایانه ای

با پیشرفت تکنولوژی، وقوع انواع جرایم رایانه ای در ایران گسترش یافت. همین امر موجب شد تا قانونی تحت عنوان قانون جرایم رایانه ای وضع شود. چنانچه شما نیز با انواع جرایم رایانه ای آشنا نبوده و از اعمال مجازات اینگونه از جرم‌ها بی اطلاعید، توصیه می‌شود که تا انتهای این مطلب با ما همراه بوده تا بتوانید در صورت نیاز به سریعترین روش ممکن، حقوق ضایع شده خود را پس بگیرید.  

تعریف جرایم رایانه‌ای

در تعریف انواع جرایم رایانه‌ای باید بگوییم که این نوع جرایم با گسترش و پیشرفت تکنولوژی و نقش تأثیرگذار آن در زندگی به وجود آمده است. در حال حاضر این حوزه از جرایم به‌عنوان یک موضوع جدید و پر چالش تبدیل‌شده است. با توجه به اینکه نمی‌توانیم تأثیر کامپیوتر و موبایل را بر زندگی در جوامع امروزه نادیده بگیریم بنابراین روبرو شدن با جرایم رایانه‌ای یک امر اجتناب‌ناپذیر است.

انواع جرایم رایانه‌ای یعنی اینکه افراد با به‌کارگیری فناوری و اطلاعات سایبری اقدام به جرم می‌کنند. این جرایم با استفاده از کامپیوتر انجام می‌شود به این شکل است که مجرمان سعی می‌کنند اطلاعات شخصی افراد را در فضای مجازی به دست آورده و از آن‌ها سوءاستفاده کنند. درواقع جرایم رایانه‌ای در قانون تعریف‌نشده و فقط به بیان انواع مصادیق آن اکتفا کرده‌اند.

تعاریف زیادی از جرایم رایانه‌ای وجود دارد که برای درک بهتر به برخی از آن‌ها شاره می‌کنیم. یکی از تعاریف بسیار معروف توسط کمیته‌ی اروپایی مسائل جنایی در شورای اروپا مطرح‌شده است که اعتقاددارند «جرایم رایانه‌ای عبارت‌اند از هر نوع فعل مثبت غیرقانونی که رایانه به‌عنوان ابزار یا جرم آن به شمار می‌رود.» وزارت دادگستری آمریکا در تعریف این جرم اذعان می‌دارد که «جرایم رایانه‌ای شامل هر نوع تخلف از قانون کیفری می‌شود که دانش و تکنولوژی کامپیوتری در ارتکاب و تحقق آن دخالت دارد.»

 جرایم رایانه‌ای شامل هر نوع رفتار غیرقانونی است که برای ارتکاب آن از دانش و تکنولوژی رایانه‌ای استفاده می‌کنند. در این گزارش اذعان شده است که کامپیوتر یا رایانه در رابطه با جرم دو حالت می‌تواند داشته باشد.

رایانه می‌تواند به‌عنوان یک حالت فعال جهت نفوذ و ربایش اطلاعات، اموال و رفتارهای غیرقانونی از این قبیل داشته باشد.

رایانه می‌تواند حالت انفعالی داشته باشد و نقش تسهیل‌کننده و راهنما را برای ارتکاب جرم بر عهده داشته باشد.

انواع جرایم رایانه‌ای در حال وقوع

درواقع انواع جرایم رایانه‌ای به سه دسته‌ی کلی تقسیم می‌شوند که شامل خرابکاری رایانه‌ای، کلاه‌برداری رایانه‌ای و جاسوسی رایانه‌ای هستند.

امروزه اصلی‌ترین حوزه مربوط به جرایم رایانه‌ای که پیگری آن توسط وکیل جرایم سایبری انجام می‌شود، جرم هک و جرایم اقتصادی رایانه‌ای است که صرف‌نظر از ضررها و خسارت‌های اتفاقی که حاصل بی‌مبالاتی وارده به سامانه‌های رایانه‌ای است به هفت دسته تقسیم می‌شوند:

دسترسی غیرمجاز به دستگاه‌های پردازش داده

جرایم اقتصادی سنتی به کمک پردازش داده‌ها (DP)

جرایم مربوط به رایانه علیه حقوق فردی، خصوصاً علیه حق حریم خصوصی شهروندان

کلاه‌برداری از طریق دست‌کاری رایانه‌ای سیستم پردازش داده

جاسوسی رایانه‌ای و سرقت نرم‌افزار

خرابکاری رایانه‌ای

سرقت خدمات

بر اساس قانون 25 جرایم رایانه‌ای هرکسی که اقدام به یکی از افعال زیر کند از نودویک روز تا یک سال محکوم به حبس می‌شود و در ادامه باید جرایم نقدی از پنج تا بیست میلیون ریال را پرداخت نماید. این موارد از قبیل زیر است:

دسترسی غیرمجاز به داده سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی

شنود غیرمجاز محتوای در حال انتقال ارتباطات غیرعمومی در سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا امواج مغناطیسی یا نوری

جاسوسی رایانه‌ای

جعل رایانه‌ای

تخریب و اخلال در داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی

سرقت و کلاه‌برداری مرتبط با رایانه

انواع جرایم رایانه‌ای علیه عفت و اخلاق عمومی

هتک حیثیت و نشر اکاذیب

تولید، انتشار یا در دسترس قرار دادن یا معامله داده‌ها یا نرم‌افزارها یا هر نوع ابزار الکترونیکی

فروش یا انتشار یا در دسترس قرار دادن گذرواژه یا هر داده‌ای که امکان دسترسی غیرمجاز به داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی متعلق به دیگری

انتشار یا در دسترس قرار دادن محتویات آموزش دسترسی غیرمجاز، شنود غیرمجاز، جاسوسی رایانه‌ای و تخریب و اخلال در داده‌ها یا سامانه‌های رایانه‌ای و مخابراتی

در ماده 12 و 13 جرایم رایانه‌ای و سرقت‌های رایانه‌ای آمده است که:

هرکس به‌طور غيرمجاز داده‎هاي متعلق به ديگري را بربايد، چنانچه عين داده‌ها در اختيار صاحب آن باشد، به جزاي نقدي از يك تا بيست ميليون ريال و در غير اين صورت به حبس از نودویک روز تا يك سال يا جزاي نقدي از پنج تا بيست ميليون ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد (ماده 12).

هركس به‌طور غيرمجاز از سيستم‌هاي رايانه‌اي يا مخابراتي با ارتكاب اعمالي از قبيل واردکردن، تغيير، محو، ايجاد يا متوقف كردن داده‎ها يا مختل كردن سيستم وجه يا مال يا منفعت يا خدمات يا امتيازات مالي براي خود يا ديگري تحصيل كند علاوه بر رد مال به صاحب آن‌ به حبس از يك تا پنج سال يا جزاي نقدي از بيست تا يك‌صد ميليون ريال يا هر دو مجازات محكوم خواهد شد (ماده 13).

مجازات جرایم رایانه‌ای در ایران چیست؟

مجازات جرایم رایانه‌ای چیست؟ افرادی که مرتکب جرایم رایانه‌ای می‌شوند باید مجازاتی را بر اساس شدت جرمی که مرتکب شده‌اند متحمل شوند.

کلاه‌برداری رایانه‌ای در ماده ۷۴۱ قانون جرایم رایانه‌ای مورد جرم انگاری قرارگرفته است؛ یعنی ماده مذکور، عنصر قانونی بزه مرقوم است. در این ماده مجازات جرایم رایانه‌ای همچون جرم کلاه‌برداری، هم حبس از یک تا پنج سال در نظر گرفته‌شده است و هم مرتکب به پرداخت جزای نقدی در حق دولت محکوم می‌شود. خوب است بدانید مطابق بند آخر ماده ۷۴۱، مجازات جرم کلاه‌برداری رایانه‌ای می‌تواند دربردارنده هر دو نوع مجازات باشد.

مجازات جرم سرقت رایانه‌ای مطابق عنصر قانونی مربوطه یعنی ماده ۷۴۰ قانون جرایم رایانه‌ای مشتمل بر جزای نقدی و حبس از ۹۱ روز تا ۱ سال است. اگر کسی به‌طور غیرمجاز داده‌های متعلق به دیگری را برباید، مرتکب جرم مذکور بوده و مجازات جرایم رایانه‌ای تحت عنوان جرم سرقت رایانه‌ای بر وی بار می‌شود.

درصورتی‌که فردی از طریق راه‌های غیرمجاز به سامانه‌های رایانه‌ای و داده‌ها که به کمک تدابیر حفاظت‌شده به آن‌ها دسترسی پیدا کرده است، بر اساس قانون به جرم دسترسی غیرمجاز محکوم می‌گردد. مجازاتی که برای مرتکبین این جرم در نظر گرفته می‌شود بر اساس ماده ۷۲۹ قانون جرایم رایانه‌ای حبس از ۹۱ روز تا یک سال و جزای نقدی خواهد بود.

یکی دیگر از جرایم رایانه‌ای مربوط به شنود غیرقانونی است. در مورد مجازات شنود بر اساس ماده قانون فوق الاشاره، اگر کسی به‌طور غیرمجاز محتوای در حال انتقال ارتباطات غیرعمومی در سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا امواج الکترومغناطیسی یا نوری را شنود کند، به حبس از ۶ ماه تا دو سال یا جزای نقدی به‌عنوان مجازات جرم رایانه‌ای شنود غیرمجاز محکوم می‌شود.

نکته: لازم است بدانید اکثر مجازات جرایم رایانه‌ای مندرج در قانون مربوطه می‌تواند به قلم قاضی انشاکننده حکم، شامل مجازات حبس یا مجازات جزای نقدی باشد و همچنین قاضی می‌تواند هر دو مجازات را برای مرتکب درنظر بگیرد.

مجازات جرایم رایانه‌ای علیه عفت یکی دیگر از مواردی است که برای مرتکبین این حوزه در نظر گرفته می‌شود. جرم‌هایی که در حیطه اخلاق عمومی و منافی عفت قرار می‌گیرند، این جرایم در قالب داده‌های اینترنتی و مخابراتی هستند که به‌صورت محتویات ممنوعه و مستهجن معامله و توزیع می‌شوند. جرایم رایانه‌ای منافی عفت و اخلاق عمومی به عوامل متفاوتی بستگی دارد.

نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که درصورتی‌که فردی این جرایم را به‌عنوان حرفه خود قرار داده باشد یا این جرایم را به شکل سازمان‌یافته‌ای انجام دهد ممکن است برای او مجازات با عنوان محاربه در نظر گرفته شود و به اعدام محکوم گردد.