دستور موقت قضایی چیست و در چه مواردی اجرا می شود

            دستور موقت قضایی چیست و در چه مواردی اجرا می شود

دستور موقت قضایی در خصوص اموری است که نیازمند اقدامی فوری میباشند و یا اینکه نیاز به رسیدگیِ موقتی در آن امور، فوریت دارد. از آنجاییکه اجرای دستور موقت با محدودیت هایی (مثل جلوگیری از تصرف و انتقال یا بهره­ وری و...) همراه است، طبیعتاً ممکن است خسارت هایی نیز برای کسی که دستور علیه او اجرا می­ شود، به بار آورد، لذا خواهان باید تأمین بدهد. و همچنین به همین دلیل، فوریت و اهمیتِ مسئله نزد دادگاه، جایگاه خاصی دارد؛ حتی دادگاه می ­تواند از ابزارهایی (مثل معاینۀ محل و نظرِ کارشناسی و غیره) نیز استفاده کند و اگر محکمه تشخیص بدهد که موضوعِ درخواست، فوریت ندارد؛ دستور موقت صادر نمی­ کند. از طرفی نیز ممکن است: اگر فوراً به درخواست خواهان رسیدگی نشود، حق او به طور کلی از بین برود که جبران ناپذیر نیز باشد. درحالی که او می ­توانسته با ادله­ ای که در دست داشته، به حق خود برسد، ولی با صادر نشدنِ دستورِ موقت از جانبِ محکمه، این حقِ او بر باد رود یا با معضلات شدیدی رو به ­رو شود. مثلاً شخصی ملکی را با مبایعه ­نامه خریده و فروشنده نیز برای تنظیم سند به دفترخانه نمی­ آید. خریدار از ترس اینکه مبادا ملک را به دیگری نیز بفروشند، می ­تواند از دادگاه تقاضای دستور موقت کند با این مضمون که فروشنده را از فروختنِ مال به دیگری باز دارد.

ویژگی های دستور موقت

1) موقتی است و تا زمانِ صدورِحکم قطعی، معتبر است؛ یعنی وقتی حکم دادگاه بدوی صادر شد، دستور موقت بی اعتبار نمی ­شود، زیرا حکم بدوی قابل اعتراض است.

2) فوریت در آن بسیار مهم است و فوریت یعنی فرصتِ کافی برای بررسی و تعیین تکلیف وجود ندارد

3) اقدامی است که پیروِ اصل دعواست (مثلا اصل دعوا، الزام به تنظیم سند رسمی است و موضوع دستور موقت، منع خوانده از انتقال ملک به دیگران است).

شرایط اعلام دستور موقت

1) اصل دعوا باید مطرح شده باشد یا اینکه از لحاظ قانونی، قابل طرح باشد، مثلا دعوای مطالبۀ وجه ناشی از قمار، قابلِ طرح نیست.

2) موضوع دستور موقت، باید در راستای حفظِ حقوق و اوضاع و احوالِ موضوع دعوای اصلی باشد ولی نمی ­توان همان موضوعِ دعوای اصلی را در قالب دستور موقت درخواست کرد.

3) از آنجاییکه معمولاً اجرای دستور موقت باعث می­ شود خساراتی به خوانده وارد شود، خواهان باید مالی را به عنوان تأمین به دادگاه بسپرد که اگر ادعای او رد شد، از همان مال، خسارات خوانده جبران شود.

4) صدور این قرار، نیازمند درخواست ذی نفع است.

5) در دستور موقتی که قبل از اقامۀ دعوا صادر شده است، خواهان  فقط بیست روز مهلت دارد اقامۀ دعوا کند (این مهلت در تأمین خواسته ده روز است).

6) فقط برای صدور دستور موقت است که نیاز به تأییدِرئیسِ حوزۀ قضایی است.

7) قرارِ قبول یا ردِ دستور موقت مستقلاً قابل اعتراض نیست. بلکه فقط ضمنِ دادخواستِ تجدیدنظر می­ توان به آن اعتراض کرد.

8) در دستور موقت به معنای عامِ آن که از شرایطِ خاص دستور موقت معاف است، مادۀ 174 قانون آیین دادرسی مدنی است که دربارۀ دعوای تصرف عدوانی است که حتی نیازی به تأمین دادن نیز نیست.