جنون قبل از صدور حکم قطعی

برخی از اشخاص تحت عنوان محجور شناخته می شود که یکی از محجورین افراد مجنون هستند مجنون در قانون به دو دسته جنون ادواری و جنون دایمی تقسیم می گردد ، فرد مجنون تحت شرایط بیان شده در قانون فاقد مسئولیت کیفری است .  

زمانی که فردی به عنوان متهم در دادگاه حضور می یابد ممکن است قبل از ارتکاب جرم یا در حین ارتکاب جرم مرتکب جنون شود که در این صورت قانونگذار موادی از قانون آیین دادرسی کیفری را به آن اختصاص داده است و همچنین ممکن است گاهی جنون در فرآیند دادرسی و قبل از صدور حکم پیش بیایید که در این صورت نیز دارای تاثیراتی در فرایند دادرسی و رسیدگی به جرم دارد . به همین دلیل به بررسی جنون در فرآیند دادرسی و بروز جنون در مراحل مختلف قبل از صدور حکم قطعی می پردازیم .  

جنون در فرآیند دادرسی کیفری

برای بررسی جنون در فرآیند دادرسی و تاثیر آن در تصمیمات قضایی و پروسه دادرسی ابتدا باید گفت از منظر حقوقی ، به شخصی که فاقد قوه تعقل ، شعور و درک کافی نسبت به پیرامون خود می باشد ، مجنون گفته می شود . هر جرمی مستوجب مجازات است یعنی زمانی که فردی مرتکب جرمی می شود مسئول جبران آثار و تبعات ناشی از آن جرم است .

به عبارت دیگر هر عمل مجرمانه مستحق مجازاتی است اما قانونگذار شرایط مرتکب جرم را هم مورد بررسی قرار می دهد که فرد مرتکب در حین ارتکاب جرم عاقل ، بالغ ، و مختار باشد . در قانون مجازات اسلامی مواردی که اگر مرتکب دارای آن باشد مسئولیت کفری ندارد را نام برده است که از جمله : عدم بلوغ ، جنون ، اکراه ، خواب و بیهوشی و مستی و بی ارادگی و  غیره را می توان نام برد .

در واقع  هر یک از این خصوصیت ها ، از موانع مسئولیت کیفری است اما با توجه به این موضوع که ممکن است فردی در سلامت عقلی کامل باشد اما در هر مرحله از پروسه دادرسی دیوانه یا مجنون بشود در این صورت قانونگذار در خصوص تصمیماتی که باید در هر مرحله از مراحل دادرسی که در هنگام بروز جنون اتخاذ شود موادی را بیان کرده است .

بروز جنون در مراحل مختلف قبل از صدور حکم قطعی

اگر فردی قبل از ارتکاب جرم یا حین ارتکاب جرم و یا در مراحل دادرسی مجنون شود به صورتی که قبل از صدور رای باشد قانونگذار تصمیمات مختلفی را در قانون برای دادگاه درنظر گرفته است و همچنین اگر بعد از صدور حکم محکومیت فرد مجنون شود نیز تصمیمات مقتضی در این خصوص اخذ می گردد .  

در واقع این موضوع حایز اهمیت است که فرد در چه زمانی و در کدام یک از مراحل دادرسی دچار جنون شده است که در ذیل به بررسی حالت های مختلف جنون فرد مرتکب قبل از صدور حکم قطعی می پردازیم :

1 -  جنون قبل از ارتکاب جرم و ارتکاب جرم در حال افاقه ، در کلیه جرایم موجب رفع مسئولیت کیفری نمی باشد هر چند با لحاظ بند 5 ماده 38 قانون مجازات اسلامی : ( . . . ندامت ، حسن سابقه و یا وضع خاص متهم از قبیل کهولت یا بیماری .  . . . ) امکان تخفیف مجازات وجود دارد .  

2 –  جنون حین ارتکاب جرم ، در کلیه جرایم ، به استناد ماده 149 قانون مجازات اسلامی : ( هرگاه مرتکب در زمان ارتکاب جرم دچار اختلال روانی بوده به نحوی که فاقد اراده یا قوه تمییز باشد ، مجنون محسوب می شود و مسئولیت کیفری ندارد . ) جنون حین ارتکاب جرم با تحقق شرایط مقرر در ماده مذکور رافع مسئولیت کیفری می باشد و نگهداری مجنون در محل مناسب مطابق مقررات ماده 150 قانون مجازات اسلامی : ( هر گاه مرتکب جرم در حین ارتکاب ، مجنون باشد یا در جرایم موجب تعزیر پس از وقوع جرم مبتلا به جنون شود و . . . ) صورت خواهد گرفت .  

3 –  جنون پس از ارتکاب جرم و تا پیش از صدور حکم قطعی ، در جرایم غیر حق الناسی براساس تبصره 2 ماده 13 قانون آیین دادرسی کیفری : ( هرگاه مرتکب جرم پیش از صدور حکم قطعی مبتلا به جنون شود ، تا زمان افاقه و تعقیب و دادرسی متوقف می شود . ) تا زمان افاقه تعقیب و دادرسی متوقف می شود .  

در جرایم حق الناسی ، اگر ادله اثبات جرم به نحوی باشد که در حالت افاقه هم نمی توانست از خود رفع اتهام کند در این صورت به ولی یا قیم یا سرپرست وی ابلاغ می شود که ظرف 5 روز نسبت به معرفی وکیل اقدام نماید در صورت عدم معرفی صرف نظر از نوع جرم و میزان مجازات آن وقف مقررات برای وی وکیل تسخیری تعیین می شود و دادرسی ادامه می یابد .