سلب حضانت چیست و در چه مواردی اتفاق می افتد؟

حضانت که در عرف به معنای نگهداری ، سرپرستی و پرورش دادن یک کودک شناخته می شود ، بعد از جدایی یا فوت والدین به یکی از موضوعات مهم و اساسی در میان والدین تبدیل می شود . به همین دلیل قانونگذار در موادی از قانون به بحث های مربوط به حضانت فرزندان بعد از طلاق و حضانت در صورت فوت یکی از والدین پرداخته است . اما در برخی از موارد دیده شده است که اشخاص عهده دار حضانت از صلاحیت لازم برای این امر برخوردار نیستند و حضانت فرزندان توسط این اشخاص همراه با صدمات جسمی و روحی فراوانی برای کودک است . به همین دلیل قانونگذار به بحث سلب حضانت از دارنده آن نیز پرداخته و مصادیقی از سلب حضانت بدلیل عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی والدین را پیش بینی نموده است . از همین رو در این مقاله به دنبال این هستیم تا ابتدا سلب حضانت از دارنده آن را توضیح داده و در ادامه مصادیق عدم مواظبت و انحطاط اخلاقی والدین را مطرح کنیم .

سلب حضانت از دارنده آن

در ماده 1173 قانون مدنی که در سال 1376 اصلاح شده است ، در خصوص سلب حضانت از کسی که حضانت را بر عهده دارد چنین پیش بینی شده است : « هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست ، صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد ، محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی ، هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند ، اتخاذ کند»  

به موجب این ماده ، دادگاه می تواند تحت شرایط مذکور ، حضانت طفل را از پدر یا مادری که حضانت را بر عهده دارد سلب نماید .

در ادامه این ماده نیز مصادیقی از عدم مواظبت و انحطاط اخلاقی هر یک از والدین مطرح شده است که در ادامه به این موارد می پردازیم .

مصادیق سلب حضانت از والدین

در قسمت قبل به توضیح مفهوم کلی سلب حضانت از والدین پرداخته شد ، با این حال پاسخ به این سوال ضروری است که در چه مواردی و به چه دلایل و جهاتی ، می توان حضانت فرزند را از پدر یا مادر سلب کرد ؟  در پاسخ به این سوال ، قانون مدنی ، برخی از مصادیق عدم مواظبت و انحطاط اخلاقی والدین را نام برده است . بنابراین ، در صورت وجود یک یا چند مورد از مصادیق ذکر شده در قانون ، قاضی می تواند حکم به سلب حضانت از دارنده آن صادر نماید . مصادیق عدم مواظبت و انحطاط اخلاقی والدین مطابق ماده 1173 شامل موارد زیر است :

1 - اعتیاد زیان آور به الکل ، مواد مخدر و قمار ؛ 

2 - اشتهار به فساد اخلاق و فحشا ؛

3 - ابتلاء به بیماری های روانی با تشخیص پزشک قانونی ؛

4 - سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشاء ، تکدی گری و قاچاق ؛

5 - تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف .

نکته قابل ذکر در خصوص این ماده این است که مصادیق عدم مواظبت و انحطاط اخلاقی مذکور در این ماده حصری نیستند ؛ بلکه قانونگذار از باب نمونه مواردی را بیان کرده است . لذا ممکن است که قاضی موارد دیگری را نیز مشمول این حکم قرار داده و به موجب آن ، حکم به سلب حضانت از دارنده آن صادر نماید که ملاک آن ، به خطر افتادن مصلحت های کودک است .

در واقع ، اینکه چه مواردی از مصادیق عدم مواظبت و یا انحطاط اخلاقی محسوب می شوند با قاضی است . به علاوه اینکه ، این قاضی است که تعیین می کند رفتار یا وضعیتی را می توان از جمله دلایل عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی محسوب نمود یا خیر .