طلاق عسر و حرج چیست؟

در ماده 1130 قانون مدنی به مفهوم عسر و حرج زن و تاثیر آن بر ایجاد حق طلاق برای زن پرداخته شده است که بر اساس این ماده در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد ، وی می‌تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند . چنان چه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود ، دادگاه می‌تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد ، زوجه به اذن قاضی دادگاه طلاق داده می‌ شود . لذا در می یابیم که یکی از مهم ترین روش های طلاق از طرف زن ، اثبات عسر و حرج یا سختی قابل ملاحظه در زندگی زناشویی می باشد که با ارائه دادخواست طلاق و اثبات عسر و حرج در دادگاه انجام می پذیرد . به همین مناسبت در این مقاله قصد داریم به بررسی این سوالات بپردازیم که مفهوم طلاق عسر و حرج چیست و به موجب قانون طلاق از طریق اثبات عسر و حرج چه شرایطی دارد .

طلاق عسر و حرج چیست؟

برای آشنایی بیشتر در خصوص اینکه طلاق عسر و حرج چیست و چه مفهومی دارد ، نخست باید معنای لغوی " عسر و حرج " بررسی شود . به طور کلی عسر و حرج عبارت است از سختی ، ضرر ، شدت و تنگی قابل ملاحظه و غیر قابل تحمل برای شخص .

عسر و حرج در مورد زندگی زناشویی میان زوجین نیز مصداق می یابد که بر اساس آن ، اگر زن در طول زندگی مشترکی که با همسر خودش دارد دچار رنج و سختی قابل توجهی شود به نحوی که ادامه زندگی مشترک برای او امکان پذیر نبوده و یا اینکه به لحاظ عقلی ادامه زندگی مشترک ضرر و زیان قابل ملاحظه ای را برای او ایجاد کند ، حق دارد که از همسر خود طلاق بگیرد که به این نوع طلاق ، طلاق عسر و حرج یا طلاق بر مبنای عسر و حرج زوجه نیز گفته می شود .

احکام و قواعد ویژه این نوع طلاق ، به همراه شرایط قانونی آن در قانون مدنی نیز به تبعیت از فقه اسلامی مورد پیش بینی قرار گرفته است که در سال های اخیر حمایت های قانونی برای برخورداری زنان از این حق نیز انجام گرفته است . البته از آن جهت که طلاق عسر و حرج برای زنان خلاف قاعده و استثناء بر طلاق از طرف مرد می باشد ، منوط به وجود شرایطی است که تنها در صورت وجود شرایط طلاق عسر و حرج و اثبات آنها در دادگاه می توان برای طلاق اقدام نمود که این شرایط را در قسمت بعد بررسی خواهیم کرد .

شرایط طلاق از طریق عسر و حرج

همانگونه که در قسمت های قبل اشاره شد ، یکی از روش های طلاق زن بر اساس قانون ، طلاق عسر و حرجی می باشد که در این نوع از طلاق ، زن باید با اثبات عسر و حرجی که در طول زندگی مشترک با آن مواجه شده است ، برای طلاق اقدام نماید . در قوانین مربوط به حقوق خانواده همچون قانون مدنی برخی از مصادیق عسر و حرج زن نام برده شده است که وجود مصادیق ذکر شده می تواند جزء شرایط ضروری برای طلاق عسروحرج از جانب زن محسوب شود . به عنوان نمونه شرایط طلاق بر مبنای عسر و حرج می تواند یکی از موارد زیر باشد :

- ترک زندگی خانوادگی توسط زوج ؛ حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه ‌متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه  ؛

- اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلای وی به مشروبات الکلی که به ‌اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی‌ که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است ؛

- محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر ؛

- ضرب و شتم یا هرگونه سوء‌ رفتار مستمر زوج که عرفا با توجه به وضعیت زوجه ‌قابل تحمل نباشد ؛

- ابتلای زوج به بیماری ‌های صعب ‌العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه صعب ‌العلاج ‌دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید .

با این حال ذکر این نکته نیز ضروری است که امکان طلاق عسر و حرجی از طرف زن تنها محدود به وجود شرایطی که در قانون مدنی ذکر شده است ، نمی باشد . به این معنا که هر شرایطی که سبب ایجاد عسر و حرج ، سختی ، تنگنا و مضیقه قابل توجه برای زن شود به صورتی که ادامه زندگی مشترک را برای وی دشوار سازد ، می تواند یکی از شرایط طلاق عسروحرجی محسوب شود و زن با استناد به این شرایط و اثبات این شرایط در دادگاه خانواده ، قادر است تا از شوهر خود طلاق از طریق عسر و حرج بگیرد .

همچنین ، در صورت اثبات شرایط لازم برای طلاق عسر و حرج از طرف زن ، دیگر عدم رضایت مرد برای طلاق دادن زن مورد توجه نیست و در صورتی که مرد از طلاق دادن زن خودداری کند ، دادگاه می تواند شوهر را الزام به طلاق دادن زن نموده و در صورت امتناع مجدد ، خود دادگاه زن را از طرف مرد طلاق می دهد .