مفهوم حق مالکیت

از روزی که بشر اسباب و وسایل را در اختیار گرفت تا از آنها در راستای انجام امور روزمره و اهداف خود استفاده کند مفهومی به اسم مالکیت شکل گرفت . افراد به مرور باید می آموختند به اموالی که در اختیار دیگری قرار دارند احترام بگذارند . به تدریج قواعد و قوانینی شکل گرفت که بر اساس آنها قواعدی بر حاکمیت اشخاص بر اموال حاکم شد . این قوانین به مرور گسترده تر ، پیشترفته تر و کارآمدتر شد . دامنه این قوانین و مقررات از قواعد ساده به موضوعات پیچیده تسری پیدا کرد . امروزه مالکیت به عنوان یکی از مهمترین حقوق افراد شناخته می شود که در مهمترین قوانین ما یعنی قانون اساسی و قانون مدنی احترام به آن وظیفه هر شخص است و تخطی از آن با برخورد قانون رو به رو خواهد بود . از این رو در این مقاله به بررسی مفهوم مالکیت و مالکیت عینی و مالکیت بر منافع می پردازیم .  

مفهوم حق مالکیت

مالکیت در لغت یعنی مالک بودن و صاحب چیزی بودن . در کتاب ترمونولوژی حقوق مالکیت به این ترتیب تعریف شده است : " حقی است که انسان نسبت به شی ای دارد و می تواند هر گونه تصرفی در آن بکند ؛ به جز آنچه که مورد استثنای قانون است . حق استعمال و بهره برداری و انتقال یک چیز به هر صورت مگر در مواردی که قانون استثنا کرده باشد . در قانون مدنی ایران مالکیت فقط در مورد عین استعمال نشده است  . در اصطلاح فقه هر سلطه ی قانونی را ملک نامند و مالکیت صفتی است که از این نظر به کار می رود . لذا گفته اند : مالکیت خانه ، مالیک حق تحجیر ، مالکیت منافع و غیره  " . طبق این تعریف مفهوم مالکیت از این قرار است که کسی حق استفاده ، بهره برداری و انتقال مال را دارد و تنها چیزی که می تواند این حق را محدود کند قانون است . البته در حقوق مالکیت تنها برای اموال استفاده نمی شود . در ادامه به بررسی انواع حق مالکیت می پردازیم .  

مالکیت عین

رابطه حقوقی ای که بین فرد و شی بر قرار است ، یک نوع مالکیت است . این مالکیت را مالکیت عینی می نامند . عین یعنی شی و هر چیزی که در عالم خارج ودر واقعیت قابل لمس و حس است . مثل مالکیتی که افراد نسبت به خانه خود ، اتومیبل خود ، تلفن همراه خود و سایر وسایلشان دارند . مالکیت عینی به مالک اجازه می دهد هر گونه تصرف که خواست در مال خود انجام دهد ؛ از ان بهره برداری و استفاده کند ، آن را بفروشد ، آن را هدیه بدهد و ... تنها مواردی که فرد نمی تواند مال خود تصرف کند زمانی است که قانون این حق را از او سلب کرده است . مثلا وقتی که مالک خانه خود را به مستاجر اجاره می دهد ، مالک دیگر اجازه تصرف و استفاده از خانه را ندارد زیرا طبق قانون آن را برای مدت معینی به مستاجر انتقال داده است .  

مالکیت بر منافع

به تدریج و با گسترده تر شدن زمینه موضوعات مرتبط با مالکیت ، توجه قانون گذار به حوزه ای خاص در این رابطه کشف شد . زمانی را در نظر بگیرید که یک نفر خانه اش را در اختیار دیگری می دهد تا در آن زندگی کند ( مثل قرارداد اجاره ) در این حالت مالک خانه به مستاجر اجازه داده است تا از منفعت اینکه برای مدت معینی در آن خانه زندگی کند . در این حالت اجاره دهنده مالک خانه و مستاجر در مدت اجاره مالک منافع استفاده از خانه است . در اصطلاح حقوقی به این حالت مالکیت بر منافع گفته می شود .  

دسته بندی دیگری از مالکیت وجود دارد که نسبت به سایر حوزه های مرتبط با حق مالکیت جدید تر است و مرتبط با حقوق فکری و ذهنی افراد است که به آن مالکیت معنوی می گویند .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مفهوم حق مالکیت به سایت عدل نوین مراجعه کنید . کارشناسان مرکز عدل نوین نیز آماده اند تا به سوالات شما عزیزان پاسخ دهند.