وکالت مطلق و عام در ازدواج

بر اساس قانون مدنی ، این امکان وجود دارد که شخصی برای انعقاد عقد نکاح دیگری را وکیل خود کند و اختیار انجام نکاح با وکالت را به وی بسپارد که چنین مفهومی در ماده 1071 قانون مدنی به این نحو پیش بینی شده است : " هر یک از زن و مرد می تواند برای عقد نکاح وکالت به غیر دهد " . با این حال ، وکالت دادن برای ازدواج کردن ممکن است به دو صورت وکالت مطلق برای نکاح و یا وکالت عام برای نکاح به وکیل داده شده باشد که در قانون مدنی وکالت مطلق برای ازدواج و احکام مربوط به آن ضمن ماده 1072 قانون مدنی مشخص شده ولی در مورد وکالت عام برای نکاح حکمی مقرر نگردیده است . به همین مناسبت در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی این سوالات بپردازیم که وکالت مطلق در نکاح چیست و چه شرایطی دارد و در ادامه نیز حکم وکالت عام در نکاح را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم .

وکالت مطلق در نکاح

یکی از انواع وکالت در عقد نکاح ، وکالت مطلق می باشد که شرایط آن در قانون مدنی مورد پیش بینی قرار گرفته است . ماده 1072 قانون مدنی در خصوص وکالت مطلق در ازدواج می گوید : " در صورتی که وکالت به طور اطلاق داده شود ، وکیل نمی تواند موکله را برای خود تزویج کند ؛ مگر اینکه این اذن صریحا به او داده شده باشد " . مثلا اگر زن به وکیل بگوید " تو وکالت داری مرا به عقد مردی در آوری " ، وکیل مزبور نمی تواند زن را به نکاح خود در آورد ؛ زیرا چنانکه بعضی از فقها گفته اند ، وکالت در نکاح در این حالت به معنای وکالت برای چنین امری نیست و عرفا شامل اختیار ازدواج وکیل با موکل نمی باشد .

به تعبیر دیگر زمانی که زنی به طور مطلق و بدون تعیین زوج به مردی وکالت می دهد که او را شوهر دهد ، ظاهرا منظور زن این است که وی را به ازدواج شخص دیگری درآورد . در مقابل اگر بگوید تو وکیل هستی تا مرا به عقد مردی حتی خودت در آوری ، در این صورت وکیل می تواند موکل را برای خود عقد کند . چرا که با این عبارت ، اذن صریح در نکاح با موکل به وکیل داده شده است . لازم به ذکر است که وکالت در نکاح مقتضای رعایت مصالح موکل توسط وکیل می باشد و رعایت حدود اختیارات وکیل امری لازم و ضروری است و در صورتی که وکیل مصالح مربوط به موکل خود را رعایت نکند ، عقد نکاح غیر نافذ خواهد بود .

وکالت عام در نکاح

در قسمت قبل به توضیح وکالت مطلق در ازدواج و شرایط آن بر اساس قانون مدنی پرداخته شد و در مقاله ای جداگانه به توضیح نحوه اظهار اراده در عقد نکاح اشاره شد ؛ با این حال ممکن است وکالت برای ازدواج به صورت عام داده شده باشد . در این فرض ، اگر وکالت در نکاح به صورت عام داده شده باشد و نه به صورت مطلق ، یعنی با الفاظ عموم مانند " هر کس " و " همه " و نظایر آن همراه باشد ، مثل اینکه زن بگوید " تو می توانی مرا به عقد هر کس که مایل باشی در آوری " ، این سوال مطرح می شود که آیا وکیل می تواند موکل را برای خود عقد نماید یا خیر ؟

بعضی از فقها در خصوص وکالت مطلق در نکاح و وکالت عام در نکاح تفاوت قائل شده اند و اختیار وکیل مبنی بر ازدواج کردن با موکل را شامل وکالت مطلق دانسته اند . با این حال به نظر دکتر صفایی ، به دلایل زیر تفاوتی میان وکالت مطلق در نکاح و وکالت عام برای ازدواج وجود ندارد . زیرا :

اولا ؛ مقصود قانونگذار از عبارت " در صورتی که وکالت به طور اطلاق داده شود ... " در ماده 1072 آن است که وکالت مقید به شخص معینی نباشد . اعم از اینکه بر حسب اصطلاح علمای اصول عام باشد یا مطلق . بنابراین ، ماده مذکور شامل وکالت عام هم می شود و وکیل در نکاح در صورت عام بودن وکالت نیز نمی تواند موکل را برای خود عقد کند ؛ مگر اینکه اجازه این کار به او داده شده باشد .

ثانیا ؛ بند آخر ماده 1072 فقط در صورتی به وکیل اجازه می دهد تا موکل را برای خود عقد نماید که " این اذن صریحا به او داده شده باشد " و در وکالت عام چنین اذن صریحی وجود ندارد . مگر اینکه چیزی به آن افزوده شود که اذن صریح از آن فهمیده شود . مثل اینکه زنی بگوید " تو وکالت داری مرا به عقد هر کس حتی خودت درآوری " که در این صورت اختیار وکیل محدود نیست و می تواند موکل را به عقد ازدواج خودش در آورد .

ثالثا ؛ این نظریه که موکل در وکالت عام نیز همچنان نیازمند اذن صریح موکل برای عقد نکاح با اوست ، با هدف حمایت از موکل و مصلحت اجتماعی سازگار تر است . مصلحت آن است که در اینگونه موارد که گاهی موکل نظر به پاره ای از ملاحظات اخلاقی و اجتماعی وکیل را صریحا استثناء نمی کند ، اختیار وکیل باید قانونا محدود باشد تا وکیل نتواند از وکالت سوء استفاده کرده و بر خلاف میل موکل ، با او عقد نکاح کند .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد وکالت مطلق و عام در ازدواج  به سایت عدل نوین مراجعه کنید . کارشناسان مرکز عدل نوین نیز آماده اند تا به سوالات شما عزیزان پاسخ دهند.