احکام و آثار دوران نامزدی در قانون مدنی

قواعد مربوط به دوران نامزدی در حقوق ایران ، ضمن مواد 1035 الی 1040 قانون مدنی مورد پیش بینی قرار گرفته است که این مواد در واقع با الهام از قانون مدنی سوییس وضع شده اند . البته قانونگذار دو ماده از مواد مذکور را به علت آنکه با فقه اسلامی هماهنگی و سازگاری ندارد را حذف نموده است که این دو ، ماده 1036 و 1039 قانون مدنی هستند . با این حال ، دوران نامزدی در قانون مدنی و احکام مربوط به آن تا حد اندکی مورد اشاره قرار گرفته است و این به دلیل آن است که نامزدی در قانون مدنی به نوعی قرارداد و یا تعهد دانسته شده است ؛ البته تعهد یا قراداد مذکور در دوران نامزدی ، نوعی عقد جایز می باشد که هر یک از طرفین می تواند آن را فسخ کند . کسب اطلاعات و شناخت بیشتر از احکام مربوط به دوران نامزدی در قانون مدنی ، منوط به تعریف نامزدی در قانون مدنی و بررسی آثار دوران نامزدی بر اساس قانون است که در ادامه این مقاله مورد بررسی قرار خواهند گرفت .

تعریف دوران نامزدی در قانون مدنی

به طور کلی ، با توجه به قانون و همچنین عرف اجتماعی ، نامزدی را می توان مرحله ای دانست که پیش از ازدواج و به منظور آشنایی طرفین برای ادامه زندگی و تشکیل خانواده انجام می شود . لذا در تعریف نامزدی بر اساس قانون مدنی می توان گفت : " نامزدی یا وعده ازدواج قراردادی است که بین دو نفر به منظور ازدواج در آینده بسته می شود " . بنابراین ، نامزدی همان وعده ازدواج است و خود ازدواج نیست ؛ چرا که بر اساس قانون مدنی ، ازدواج میان دو نفر با انجام تشریفات مربوط به عقد نکاح انجام می گیرد و صرفا پس از انجام عقد نکاح است که زن و مرد به هم محرم می شوند و رابطه ای حقوقی یعنی رابطه زوجیت میان آنها برقرار می گردد . لذا تا پیش از عقد نکاح ، نمی توان طرفین را زوج دانست و احکام مربوط به رابطه زوجیت را میان آن دو برقرار دانست . به همین دلیل است که ماده 1035 قانون مدنی ضمن تعریف دوران نامزدی ، چنین مقرر نموده است : " وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی کند " . بر این اساس ، لفظ نامزد و نامزدی صرفا شامل اشخاصی می شود که در مرحله قبل از عقد نکاح هستند و پس از عقد نکاح ، دیگر به لحاظ قانونی نمی توان از نامزدی صحبت کرد . بلکه در این صورت ، زن و مرد به هم محرم شده و به آنها زوج گفته می شود ؛ نه نامزد . البته گفتنی است که علاوه بر پیش بینی دوران نامزدی در قانون مدنی ، احکام و آثار خواستگاری نیز ضمن برخی از مواد قانون مدنی مشخص شده است که در مقاله ای جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است .

آثار دوران نامزدی در قانون مدنی

یکی از مهم ترین آثار دوران نامزدی بر اساس قانون مدنی قابلیت رجوع از نامزدی و بر هم زدن نامزدی است که این مفهوم در ماده 1035 قانون مدنی اشاره گردیده است که به موجب این ماده : " وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی‌‌کند ؛ اگرچه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخته شده ‌باشد . بنابراین هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده ، می‌‌تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی ‌تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده یا از جهت صرف امتناع از وصلت ، مطالبه خسارتی نماید " . بر این اساس می توان گفت تعلق مهریه در دوران نامزدی به زن منتفی خواهد بود .

لذا چون عقد نکاح قرارداد مهمی است و آثار مهمی نیز به بار می آورد ، قانونگذار نیز به زن و مرد اجازه داده است که تا آخرین لحظه قبل از وقوع عقد ، از تصمیم خود بازگردند و وعده ازدواج یا نامزدی را بر هم بزنند و طرف مقابل ، نمی تواند از این بابت خساراتی مطالبه کند . با این حال ، در صورتی که یکی از نامزدها در به هم زدن نامزدی مقصر باشد ، طرف مقابل می تواند مطالبه خسارت کند .

مطالبه خسارت ناشی از بر هم خوردن نامزدی به عنوان یکی دیگر از آثار نامزدی در ماده 1036 قانون مدنی سابق مورد اشاره قرار گرفته بود که بر اساس آن ، " اگر یکی از نامزدها وصلت منظور را بدون علت موجهی به هم بزند ، در حالی که طرف مقابل یا ابوین او یا اشخاص دیگر به اعتماد وقع ازدواج مغرور شده ( دچار خسارت شده ) و مخارجی کرده باشند ، طرفی که وصلت را به هم زده است باید از عهده خسارات وارده برآید ؛ ولی خسارات مزبور فقط مربوط به مخارج متعارفه خواهد بود " . البته این ماده در نهایت حذف شده و امکان مطالبه خسارات نامزدی در آن مورد پیش بینی قرار نگرفته است .

علاوه بر این ، ممکن است هر یک از نامزدها به دیگری هدایایی داده باشد که در این شرایط ، مسئله استرداد هدایای نامزدی به عنوان یکی از آثار و احکام دوران نامزدی در قانون مدنی مورد پیش بینی قرار گرفته است . به موجب ماده 1037 قانون مدنی " هر یک از نامزدها می ‌تواند در صورت بهم خوردن وصلت منظور ، هدایائی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده ‌است ، مطالبه کند . اگر عین هدایا موجود نباشد ، مستحق قیمت هدایائی خواهد بود که عادتا نگاه داشته می‌شود ؛ مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده‌ باشد " که این موضوع به تفصیل در مقاله استرداد هدایای دوران نامزدی مورد بررسی قرار گرفته است .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد احکام و آثار دوران نامزدی در قانون مدنی به سایت عدل نوین مراجعه کنید . کارشناسان مرکز عدل نوین نیز آماده اند تا به سوالات شما عزیزان پاسخ دهند.