اشتباه در عقد نکاح

اشتباه تصور غلطی است که ممکن است یک فرد از چیزی یا موضوعی داشته باشد و وجود اشتباه در عقد نکاح نیز علی رغم اینکه امروزه کمتر شده است ، باز هم امکان پذیر است . اشتباه در عقد نکاح یا ازدواج به معنای تصور نادرستی است که یکی از زوجین در شخصیت و یا اوصاف طرف دیگر و یا مهریه دارد . این اشتباهات بر حسب اهمیت و اندازه تاثیر آنها در اظهار اراده در عقد نکاح ، دارای احکام و آثار متفاوتی هستند . گاهی اشتباه به طور کلی اراده فرد برای نکاح را از بین برده است و به همین دلیل اثر اشتباه در ازدواج سبب باطل شدن عقد نکاح می شود . در مقابل ، گاهی اشتباه یا تصور غلط زوجین پس از ازدواج تاثیری در صحت عقد نکاح ندارد . برای روشن شدن موضوع اشتباه در عقد نکاح ، لازم است تا مطلب را به صورت تفکیک شده یعنی اشتباه در هویت جسمی یا شخصیت طرف مقابل و اشتباه در اوصاف طرف مقابل مورد بررسی قرار داده و آثار هر یک از آنها را نیز بیان کنیم .

اشتباه در شخصیت یا هویت جسمی

اشتباه در هویت جسمی یا شخصیت طرف مقابل به معنای آن است که شخصی به جای دیگری طرف عقد نکاح قرار گرفته باشد . به عنوان مثال مردی می خواهد با زنی که قبلا دیده است ازدواج کند ؛ با این حال عقد ازدواج با شخص دیگری منعقد می شود با این تصور که طرف مقابل همان زنی است که او قبلا دیده . هر چند امروزه به دلیل اینکه زن و مرد قبل از ازدواج در دوران نامزدی به سر می برند ، امکان اشتباه در شخصیت یا هویت طرف مقابل بسیار کم شده است ، با این حال هنوز هم تصور غلط زوجین در هویت جسمی زن یا مرد بعد از ازدواج را می توان به عنوان عاملی برای بطلان عقد ازدواج تلقی کرد . چرا که ازدواج با وجود اشتباه در هویت و شخصیت طرف مقابل ، منطبق با اراده و خواست حقیقی طرف عقد نیست و این اشتباه به حدی است که کاملا اراده او را باطل می سازد . به همین دلیل است که بر اساس ماده 1067 قانون مدنی مقرر می دارد : " تعیین زن و شوهر به نحوی که برای هیچ یک از طرفین در شخص طرف دیگر شبهه نباشد ، شرط صحت عقد نکاح است " . 

اشتباه در اوصاف طرف مقابل

اگر یکی از طرفین عقد نکاح در اوصاف طرف دیگر ( نه شخصیت وی ) دچار اشتباه شود ، مانند اینکه زن تصور کند که مرد دارای موقعیت خانوادگی و اجتماعی والایی است و یا مرد تصور کند که زن هنر بخصوصی دارد و در حالی که این وصف در آن شخص وجود نداشته باشد ، این اشتباه موجب بطلان عقد نکاح نمی شود . بلکه فقط برای شخصی که دچار اشتباه در اوصاف زن یا مرد پس از ازدواج شده است ، حق فسخ نکاح به وجود خواهد آمد ؛ به این شرط که وجود اوصاف مذکور ضمن عقد نکاح صریحا شرط شده باشد و یا اینکه عقد نکاح بر مبنای آن واقع شده باشد . به عبارت دیگر ، اشتباه در اوصاف هنگامی موجب ایجاد حق فسخ نکاح است که وصف منظور به طور صریح یا ضمنی در عقد مورد اشاره قرار گرفته باشد و یا اینکه وجود آن صفت مبنای عقد نکاح قرار گرفته و از مذاکرات طرفین و اوضاع و احوال قضیه چنین بر می آید که وجود آن وصف مقصود طرف مقابل بوده است .

به عنوان مثال هر چند در شروط ضمن عقد نکاح به صورت صریح دوشیزه بودن خانم مورد اشاره قرار نمی گیرد ، با این حال زمانی که فردی به خواستگاری دختری می رود ، وجود این وصف در دختر خانم بر حسب عرف اجتماعی شرط شده و مورد توافق قرار گرفته است . بر این اساس ، اگر پس از عقد نکاح مشخص شود وصف مذکور وجود نداشته است ، طرف مقابل حق فسخ عقد نکاح  را خواهد داشت . به علاوه اینکه اگر یکی از زوجین با توسل به وسایل متقلبانه و به صورت عمدی موجبات اشتباه دیگری را فراهم نموده باشد ، می توان از تدلیس یا فریب در ازدواج سخن گفت که در قانون برای آن مجازات هم پیش بینی شده است .

با این حال ، لازم به ذکر است که اگر اشتباه در اوصاف به صورتی باشد که آن وصف نه به صورت صریح و نه به صورت ضمنی در عقد نکاح شرط شده بوده و صرفا به دلیل اشتباهی بوده که از نبود اطلاع و آگاهی لازم حاصل شده است ، این چنین اشتباهی اصولا اثری در صحت عقد نکاح و ازدواج نخواهد داشت . مانند اینکه یکی از زوجین تصور کند که دیگری دارای فلان شغل یا جایگاه اجتماعی است و یا فرد فلان شخص است ؛ بدون اینکه این امر توسط دیگری ذکر شده باشد . در این صورت اشتباه صرفا به خود شخص مربوط است و نباید به صحت و استحکام عقد ازدواج خللی وارد سازد .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اشتباه در عقد نکاح به سایت عدل نوین مراجعه کنید . کارشناسان مرکز عدل نوین نیز آماده اند تا به سوالات شما عزیزان پاسخ دهند.