انواع نکاح در قانون مدنی

لازمه تشکیل خانواده ازدواج یا عقد نکاح می باشد که در واقع به معنای پیوندی است که میان زن و مردی برقرار می شود و آنها را به یکدیگر محرم کرده و خویشاوند می سازد . لذا یکی از مهم ترین موضوعاتی که در قوانین حمایت از خانواده در کشور وجود دارد ، بحث از نکاح یا ازدواج و احکام و آثار مربوط به آن می باشد . همانگونه که در عرف نیز مرسوم است و عقد نکاح را به دو نوع عقد نکاح موقت و عقد ازدواج دائم تقسیم می کنند ، قانون مدنی و فقه اسلامی ( شیعه ) نیز انواع عقد نکاح را شامل نکاح دائم و نکاح موقت دانسته است . به همین مناسبت در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی انواع و اقسام عقد نکاح در قانون مدنی و فقه اسلامی پرداخته و هر یک از آنها را به صورت مختصر توضیح دهیم .

انواع نکاح در قانون مدنی و در اسلام

علی رغم اینکه در قانون شرایط صحت عقد نکاح مورد بررسی قرار گرفته است ، از واژه نکاح در قانون مدنی ایران و بسیاری از کشورها تعریفی ارائه نشده است ؛ با این حال نکاح در لغت به معنای پیوستن است و در اصطلاح حقوقی می توان آن را چنین تعریف کرد : " نکاح قراردادی است که به موجب آن زن و مرد در زندگی با یکدیگر شریک و متحد شده ، خانواده ای تشکیل می دهند " که موارد باطل کردن عقد موقت در قانون مدنی مورد پیش بینی قرار گرفته است .

ممکن است گفته شود این تعریف جامع نیست ؛ چرا که شامل نکاح منقطع یا موقت که یکی از انواع عقد نکاح است ، نمی گردد . با این حال می توان گفت در نکاح موقت نیز نوعی تشکیل خانواده مورد نظر است و شرکت در زندگی و اتحاد زن و مرد به نحوی تحقق می یابد ؛ اگر چه خانواده ای که به این صورت تشکیل می شود ، به استحکام و ارزش خانواده ناشی از نکاح دائم نیست و تعاون و همبستگی خانوادگی در نکاح دائم به مراتب بیشتر است و نحوه اثبات صیغه یا عقد موقت کمی در دادگاه دشوار است . با این توضیح ، می توان گفت عقد نکاح یا ازدواج در حقوق ایران و همچنین در فقه شیعه بر دو قسم است : نکاح دائم و نکاح موقت ؛ که در ادامه به بررسی هر یک از انواع عقد نکاح یا اقسام ازدواج بر اساس قانون مدنی و فقه شیعه خواهیم پرداخت و به صورت مختصر احکام راجع به آن را مطرح می نماییم .

عقد نکاح دائم

به طور کلی ، زمانی که از عقد نکاح یا ازدواج صحبت به میان می آید ، منظور عقد نکاح دائم یا همان ازدواج دائمی است ؛ چرا که نکاح موقت یا صیغه امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد و به تدریج از تعداد آن کاسته شده است . با این توضیح ، عقد نکاح دائم به عنوان یکی از رایج ترین انواع عقد نکاح ، به صورت همیشگی میان زن و مرد رابطه محرمیت ایجاد می سازد و بر خلاف عقد موقت که برای مدت محدودی است ، فرض بر دائمی ، استمراری و همیشگی بودن آن می باشد . بسیاری از احکام مربوط به ازدواج یا نکاح که در قانون مدنی بیان شده است ، مانند حق مطالبه نفقه توسط زن در خصوص نکاح دائم می باشد و عقد نکاح دائم که هدف از آن ، تشکیل خانواده و مشارکت در زندگی است ، اصولا قراردادی غیر مالی است و بر پایه مهر و محبت و گذشت بنا می گردد و به همین دلیل ، احکام مربوط به معاملات در مورد نوع دائمی نکاح قابل اجرا نخواهد بود تا زن و مرد دچار اشتباه در عقد نکاح نشوند .

عقد نکاح موقت یا صیغه

همانگونه که اشاره شد ، در حقوق امروزه اصل بر آن است که عقد نکاح به صورت دائمی و مستمر خوانده شود . با این حال ، در مواردی که امکان ازدواج به صورت دائم وجود ندارد ، نوع دیگری از ازدواج تحت عنوان متعه ، عقد موقت ، عقد منقطع یا صیغه موقت مورد پیش بینی قرار گرفته است که به خاطر پرهیز از گناه ، حتی به آن توصیه نیز شده است . همانگونه که از نام عقد موقت مشخص است ، این نوع عقد نکاح صرفا برای مدت مشخص و محدودی است و حتما باید مدت عقد موقت توسط زوجین مشخص شود و بر آن توافق حاصل شود  و مهریه زن در عقد موقت ذکر شود تا صحیح باشد . لازم به ذکر است که عقد موقت یا صیغه یکی از انواع عقد نکاحی است که در فقه شیعه مورد پیش بینی قرار گرفته است و اهل تسنن عقد موقت را به عنوان یکی از انواع نکاح به رسمیت نمی شناسند . با این حال ، قانون مدنی ایران به پیروی از فقه شیعه عقد موقت را به عنوان یکی از اقسام عقد ازدواج یا نکاح مورد شناسایی داده است و احکام مربوط به عقد موقت یا صیغه را ضمن مواد مختلفی از این قانون مشخص نموده است که پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات کامل تر در خصوص جزئیات مربوط به عقد موقت ، مقاله ازدواج موقت یا صیغه را مطالعه بفرمایید .

تفاوت های عقد دائم و عقد موقت

بر اساس قانون مدنی که منبعث از فقه اسلامی است ، عقد دائم به عنوان یکی از انواع نکاح با عقد موقت تفاوت هایی دارد که زوجین را در وضعیت متفاوتی قرار خواهد داد ؛ به عنوان مثال در عقد دائم میان زوجین رابطه توارث یا ارث بردن به وجود می آید ؛ در حالی که در عقد موقت زن و مرد از هم ارث نمی برند . در عقد دائمی مرد مکلف است که نفقه زن خود را بپردازد و زندگی و معاش وی را تامین کند ؛ در حالی که در عقد موقت به موجب قانون مدنی مرد الزامی به پرداخت نفقه زن در صیغه نخواهد داشت . همچنین ، زمانی که زوجین در عقد دائم بخواهند از هم جدا شوند ، باید تشریفات مربوط به طلاق را طی کنند ولی در عقد موقت امکان طلاق زن و مرد وجود ندارد و خاتمه عقد به واسطه بذل مدت در عقد موقت و یا اتمام مدت صیغه می باشد . برای دریافت اطلاعات کامل تر در مورد تفاوت های عقد دائم و عقد موقت کلیک کنید .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انواع نکاح در قانون مدنی به سایت عدل نوین مراجعه کنید . کارشناسان مرکز عدل نوین نیز آماده اند تا به سوالات شما عزیزان پاسخ دهند.