نحوه به اجرا گذاشتن چک برگشتی

در صورتی که چک بلا محل صادر شده باشد و به عبارت دیگر صادر کننده چک به اندازه مبلغ چک نزد بانک اعتبار مالی نداشته باشد ، دارنده چک می تواند از سه روش کیفری ، حقوقی و ثبتی برای مطالبه مبلغ چک برگشتی اقدام قانونی لازم را انجام دهد که در عرف این روش ها تحت عنوان به اجرا گذاشتن چک برگشتی نیز شناخته می شوند . هر چند که به لحاظ عرفی و قانونی به اجرا گذاشتن چک برگشتی غالبا ناظر بر اجرا گذاشتن چک با استفاده از شیوه ثبتی است . لازم به ذکر است که هر یک از روش ها و نحوه های به اجرا گذاشتن چک برگشتی برای مطالبه وجه آن ، با دیگری متفاوت بوده و طبیعتا آثار و پیامدهای مخصوص خود را به همراه خواهند داشت .

نحوه به اجرا گذاشتن چک به شیوه کیفری

اولین روش برای به اجرا گذاشتن چک بلامحل یا برگشتی ، شیوه کیفری است که در این روش ، دارنده چک در صورتی که وجه چک توسط صادر کننده پرداخت نشود و چک به اصطلاح برگشت بخورد ، می تواند از صادر کننده به جرم صادر کردن چک برگشتی شکایت کند که این شکایت با مراجعه به دادسرا و تنظیم شکواییه صدور چک برگشتی امکان پذیر خواهد بود . در رابطه با نحوه به اجرا گذاشتن چک به شیوه کیفری ذکر این نکته ضروری است که دارنده چک باید حتما ظرف مدت 6 ماه از تاریخ دریافت گواهی عدم تادیه یا گواهی عدم پرداخت از بانک ، به مراجع کیفری مثل دادسرا شکایت کند و در غیر این صورت ، دیگر امکان اجرا گذاشتن چک به شیوه کیفری و مجازات شخص صادر کننده چک وجود نخواهد داشت . البته اقدام قانونی برای مطالبه چک برگشتی به شیوه کیفری نیازمند شرایطی که در قانون آمده است می باشد . به عنوان مثال :

صادر کننده در حساب بانکی خود معادل وجه چک صادر شده موجودی نقدی و یا اعتبار بانکی نداشته و یا بعد از صدور چک وجهی که به اعتبار آن چک صادر کرده را از بانک خارج کند ؛ همچنین در صورتی که صادر کننده بعد از صدور چک به بانک دستور عدم پرداخت وجه چک را داده و یا چک را به نحوی تنظیم کند که بانک از پرداخت آن خودداری کند .

همچنین در صورتی که صادر کننده با علم به بسته بودن حساب خود مبادرت به صدور چک کرده باشد نیز می توان از صادر کننده به شیوه کیفری شکایت کرد تا مجازات صدور چک برگشتی در رابطه با وی اعمال شود که این مجازات ناظر بر حبس و محرومیت از داشتن دسته چک خواهد بود .

البته با توجه به مطالبی که ذکر شدند ، باید گفت شکایت کیفری از صادر کننده چک را نمی توان به اجرا گذاشتن چک در مفهوم عام آن دانست ؛ چرا که پس از اثبات جرم صدور چک بلا محل ، دارنده چک باید برای مطالبه وجه چک و اجرا گذاشتن آن ، به یکی از شیوه های ذیل یعنی شیوه حقوقی یا ثبتی نیز اقدامات قانونی لازم را انجام بدهد . 

روش به اجرا گذاشتن چک به شیوه حقوقی

دومین روش برای اجرا گذاشتن چک ، استفاده از شیوه حقوقی است که در این مرحله ، دارنده چک می تواند با تنظیم یک دادخواست حقوقی ، چک برگشتی را به اجرا بگذارد . برای تنظیم دادخواست مطالبه چک بلا محل باید برگه دادخواست مربوطه به صورت کامل پر شود و کپی چک بلامحل یا پرداخت نشده به علاوه کپی گواهی عدم پرداخت که از بانک دریافت شده است ، ضمیمه دادخواست شود . 

لازم به ذکر است که در این شیوه ، دارنده چک هر زمان که بخواهد می تواند به دادگاه مراجعه نموده و چک خود را به اجرا بگذارد و از این بابت ، محدودیت زمانی وجود ندارد . علاوه بر طی مراحل اجرا گذاشتن چک ، دارنده چک می‌تواند محکومیت صادرکننده چک را نسبت به پرداخت تمامی خسارت و هزینه‌های دادرسی را از دادگاه تقاضا کند و همچنین قادر خواهد بود که ضمن دادخواست مطالبه وجه چک ، درخواست صدور قرار تأمین خواسته برای توقیف اموال صادر کننده چک اعم از اموال منقول یا غیر منقول وی را نیز بنماید .

گفتنی است که به دلیل طولانی بودن فرآیند دادرسی دعوای اجرا گذاشتن چک در دادگاه ها به شیوه حقوقی ، در عمل چندان مورد استفاده قرار نمی گیرد ، با این حال ، در برخی از شرایط که شکایت کیفری از صادر کننده چک برگشتی امکان پذیر نباشد ، می توان با استفاده از این شیوه ، چک را به اجرا گذاشت و وجه آن را مطالبه نمود .

شیوه به اجرا گذاشتن چک به شیوه ثبتی

سومین روش به اجرا گذاشتن چک ، شیوه ثبتی می باشد . مطابق این روش ، به دلیل اینکه بر اساس قانون ، " چک " نوعی سند لازم الاجرا محسوب می شود ، در صورتی که صادر کننده چک نتوانست به تعهدات خود مبنی بر پرداخت وجه چک عمل نماید ، دارنده چک می تواند چک مذکور را به اجرا بگذارد تا بتواند مبلغ آن را وصول نماید که این نحوه اجرا گذاشتن چک برگشتی را می توان تحت عنوان اجرا گذاشتن چک در مفهوم خاص به کار برد . در این شیوه ، دارنده چک برای اینکه چک خود را به اجرا بگذارد ، ابتدا باید به بانک محال علیه مراجعه کرده و گواهی عدم پرداخت وجه چک برگشتی را دریافت کند . در مرحله بعد ، می تواند با مراجعه به اداره ثبت اسناد محل ، فرم مخصوص صدور اجراییه برای چک برگشتی یا چک پرداخت نشده را دریافت نموده و تکمیل کند و کپی چک برگشتی و گواهی عدم پرداخت چک را نیز به آن ضمیمه و تقاضای صدور اجراییه چک برگشتی نماید .

اجراییه چک برگشتی به صادر کننده چک یا بدهکار ابلاغ می شود تا ظرف مهلت 10 روز ، وجه چک برگشتی را به دارنده آن بپردازد . در غیر این صورت ، اموال صادر کننده چک توقیف خواهد شد . لازم به ذکر است که توقیف اموال بدهکار برای وصول وجه چک توسط دارنده در این روش در مهلت زمانی کوتاه تری نسبت به سایر روش ها به عمل می آید . البته پرداخت هزینه صدور اجراییه برای چک برگشتی به عهده شخص متقاضی یعنی دارنده چک می باشد و دارنده چک باید پنج درصد از کل مبلغ چک برگشتی را به عنوان هزینه صدور اجراییه چک برگشتی به اداره ثبت بپردازد . همچنین عنایت به این نکته ضروری است که دارنده چک برگشتی باید اموالی را به اجرای ثبت معرفی کند که جزء مستثنیات دین صادر کننده چک نباشد .

مستثنیات دین را می توان شامل محل سکونت دارنده چک ، خودرو و اسباب و اثاثیه ضروری زندگی وی دانست . علاوه بر این ، با استفاده از شیوه ثبتی در به اجرا گذاشتن چک برگشتی باید مراقب بود تا در مهلت ده روزه ، بدهکار یا صادر کننده چک اموال خود را به اشخاص دیگر منتقل نکند ؛ به نحوی که دسترسی به آن اعمال عملا غیر ممکن بشود .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نحوه به اجرا گذاشتن چک برگشتی به سایت عدل نوین مراجعه کنید . کارشناسان مرکز عدل نوین نیز آماده اند تا به سوالات شما عزیزان پاسخ دهند.