چک چیست ؟ انواع و ارکان آن

چک یکی از اسناد تجاری است که در یک برگه مخصوص نوشته می شود . علت اینکه قانون گذار تصمیم به تعریف چک نمود این بود که چک جایگزینی برای پول نقد شود و وسیله ای برای پرداخت های نقدی باشد ، تا افراد در معاملات روزمره خود به جای پول از آن استفاده کنند . در واقع چک زمانی باید صادر می شد که صادر کننده به اندازه وجه چک در حساب خود پول دارد و به جای دریافت پول از بانک و پرداخت آن به دیگری ، اقدام به صدور چک می کرد . در حال حاضر هر چند در استفاده از چک ، از فلسفه وجودی آن دور شده ایم اما هنوز هم چک به عنوان یکی از مهمترین اسناد تجاری مورد استفاده مردم و تجار است . از این رو در این مقاله ابتدا بیان می کنیم چک چیست و سپس انواع چک و ارکان چک را مورد بررسی قرار می دهیم.  

چک چیست ؟

طبق قانون ، چک نوشته ای است که به واسطه آن صادر کننده به محال علیه ( محلی که پول در آن قرار دارد مثل بانک ) دستور می دهد تا همه یا بخشی از پولی که نزدش هست را به دارنده چک بپردازد . برای صدور چک باید نکاتی را رعایت کرد از جمله اینکه صادر کننده چک باید مواردی که در متن چک قید شده است را به طور صحیح و بدون قلم خوردگی و خط خوردگی  تکمیل نماید . مهمترین این موارد نوشتن مبلغ چک به عدد و حروف ، نوشتن تاریخ به حروف و عدد و نوشتن محل صدور چک و امضای چک است . در صورتی که چک دارای خط خوردگی باشد ، می توان در پشت چک کلمه یا عدد درست را نوشت و با امضا تایید کرد .

نکته مهم در مورد چک این است که چک تنها با امضا معتبر است و درج مهر یا اثر انگشت به جای امضا قابل قبول نیست . برای همین است که در بانک ها هنگام ارائه چک ابتدا امضا مندرج در چک را با نمونه امضا صاحبِ حساب مطابقت می دهند .  

نکته دیگر این است که صادر کننده در هنگام صدور چک باید در حساب جاری خود به اندازه مبلغی که در چک می نویسد ، وجه داشته باشد . هم چنین چک باید برای همان روز صادر شود و به اصطلاح چک به روز باشد اما صادرکنندگان معمولا به این موضوع اهمیتی نمی دهند و اقدام به صدور چک وعده دار می کنند که اگر چه غیر قانونی نیست اما با دردسرهایی برای صادر کننده و دارنده همراه است .  

چک باید به محض اینکه به بانک تحویل داده می شود ، در صورتی که شامل موارد چک برگشتی نباشد ، پرداخت شود . در صورتی که صادر کننده چک برای پرداخت وجه چک از طرف بانک شرطی گذاشته باشد ، بانک بدون توجه به این شرط ، وجه را پرداخت خواهد کرد .

انواع چک

در قسمت قبل به توضیح این سوال که چک چیست پرداخته شد و برخی از مهم ترین احکام مربوط به صدور چک بررسی شده ؛ با این حال اطلاع از اینکه انواع چک چیست ، ضروری است و به همین دلیل در این قسمت برخی از مهم ترین انواع چک را توضیح خواهیم داد :    

1 . چک عادی : چکی است که صاحب حساب آن را در وجه سایر افراد صادر می کند . این نوع از چک ها اعتبار پرداختی خاصی ندارند و تنها به اعتبار صاحب حساب می توان به آنها اطمینان کرد . بنابراین توصیه می شود تنها از افرادی که به حساب آنها مطمئن هستید یا شناخت کافی از آنها دارید ، چک عادی دریافت کنید .  

2 . چک تایید شده : برخلاف چک های عادی این چک ها از اعتبار پرداختی بالاتری برخوردارند ، زیرا بانک وجود وجه چک را در حساب تایید می کتد . به این ترتیب که حساب صادر کننده را به میزان مبلغ مندرج در چک جدا و مسدود می کند و وجه تأیید شده را تنها به دارنده چک پرداخت می کند .  

3 . چک تضمین شده یا بانکی : چکی است که به تقاضای مشتری توسط بانک صادر می شود . این چک در وجه خود بانک صادر کننده و یا یکی از شعب همان بانک خواهد بود . مزیت این چک ، تضمین پرداخت وجه توسط بانک است .

4 . چک رمز دار یا بین بانکی : چکی است که به تقاضای مشتری توسط بانک برای یکی از بانک های دیگر در سطح کشور صادر می شود و در واقع باعث انتقالات مالی از حساب بانکی مشتری به بانک دیگر می شود . این چک ها همراه با رمز صادر می شوند .

5 . چک مسافرتی : چکی است که در عرف تحت عنوان تراول چک شناخته شده است . در واقع چکی است که توسط بانک صادر می شود و مبلغ چک بر روی آن درج شده است .  

6 . چک سفید امضا : چکی است که توسط صادرکننده امضا شده است اما نام دارنده ، تاریخ چک و سایر موارد در آن قید نشده است .

7 . چک مدت دار : چک مدت دار یا وعده دار چکی است که امروز برای مدتی بعد صادر شود و تاریخ صدور و سررسید آن متفاوت باشد .  مثلا تاریخ صدور چک 12 / 10 / 96 باشد اما تاریخ سر رسید چک 01/02/ 97 باشد .  

ارکان چک

برای صادر کردن هر ورق چک ، باید سه رکن مهم وجود داشته باشند . بنابراین ارکان چک عبارتند از :  

1 . صادر کننده چک : صادر کننده در واقع صاحب حساب است و ورق چک را تکمیل و امضا می کند .

2 . دارنده چک : کسی که چک برای او صادر شده است ، چک می تواند در وجه شخص معین صادر شود باشد . همچنین کسی که چک با پشت نویسی یا وراثت ، به او منتقل شده است هم دارنده چک محسوب می شود . طبق قانون تنها دارنده چک می تواند اقدام به شکایت کیفری از چک برگشتی کند .

طبق قانون صدور چک ( که قانون ناظر بر شکایت کیفری از چک است ) دارنده چک کسی است که اولین بار چک را به بانک ارائه کرده است و برای برگشت زدن چک گواهی عدم پرداخت را دریافت کرده است . بنابراین دقت کنید که اگر کسی که چک به نام او صادر شده ، دیگری را به نمایندگی از خود برای برگشت زدن چک به بانک می فرستد ، باید در پشت برگه چک بنویسد که این فرد نماینده در برگشت زدن چک از جانب اوست .

در ادامه باید گفت صدور چک در وجه حامل ممنوع شده است و وجه چک تنها به کسی که چک به نام او صادر یا پشت نویسی شده پرداخت می شود .  

3 . مُحال علیه چک : در اسناد تجاری ، محل به معنای پول است . چک بی محل یعنی چکی که پول در حساب آن وجود ندارد . محال علیه به معنی محلی است که  پول یا اعتبار چک در آنجا وجود دارد و نگه داری می شود . محال علیه در چک صرفا بانک است . در سند تجاری چک ، صادر کننده چک به محال علیه دستور می دهد تا وجه مندرج در چک را به دارنده آن بپردازد .  

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد  انواع چک و ارکان آن به سایت عدل نوین مراجعه کنید . کارشناسان مرکز عدل نوین نیز آماده اند تا به سوالات شما عزیزان پاسخ دهند.